Aşgazan keseli dünýädäki iýmit siňdiriş ulgamynyň ähli çişleriniň arasynda iň ýokarydyr.Şeýle-de bolsa, öňüni alyp bolýan we bejerip bolýan ýagdaýdyr.Sagdyn durmuş ýörelgesini alyp barmak, yzygiderli barlaglardan geçmek we irki diagnoz we bejergini gözlemek bilen bu kesele garşy netijeli göreşip bileris.Indi aşgazan düwnük keseline has gowy düşünmek üçin dokuz sany möhüm sorag barada düşündiriş bereliň.
1. Aşgazan ragy milletine, sebitine we ýaşyna görä üýtgeýärmi?
2020-nji ýylda dünýädäki düwnük keseliniň iň soňky maglumatlaryna görä, Hytaý 4,57 million töweregi täze rak keseliniň bardygyny habar berdi, aşgazan düwnük keselitakmynan 480,000 ýagdaý ýa-da 10,8%, ilkinji üçlügiň arasynda.Aşgazan keseli etniki we sebit taýdan anyk üýtgeşiklikleri görkezýär.Gündogar Aziýa sebiti aşgazan düwnügi üçin ýokary töwekgelçilikli sebitdir, Hytaýda, Japanaponiýada we Günorta Koreýada dünýädäki umumy keselleriň 70% -ini tutýar.Bu genetiki çökgünlik, panjara we duzlanan iýmitleriň sarp edilmegi we sebitde çilim çekmegiň ýokary derejesi ýaly faktorlar bilen baglanyşykly.Hytaýyň materiginde ýokary duzly berhizli kenarýaka sebitlerinde, şeýle hem taňze derýasynyň orta we aşaky akymlarynda we birneme garyp ýerlerde aşgazan rak keseli agdyklyk edýär.
Ageaş nukdaýnazaryndan aşgazan düwnük keseliniň ortaça başlangyjy 55 bilen 60 ýaş aralygyndadyr.Soňky on ýylda Hytaýda aşgazan düwnük keseliniň derejesi birneme ýokarlanyp, birneme durnukly boldy.Şeýle-de bolsa, ýaşlaryň arasynda ýüze çykýan tizlik has ýokary tizlikde ýokarlandy we milli ortaça derejeden ýokary boldy.Mundan başga-da, bu ýagdaýlara köplenç bejerginiň kynçylyklaryny döredýän diffuz görnüşli aşgazan rak keseli diýilýär.
2. Aşgazanyň düwnük keselinde öňünden döreýän şikesler barmy?Esasy alamatlar haýsylar?
Aşgazan polipleri, dowamly atrofik gastrit we galyndy aşgazan aşgazan düwnügi üçin ýokary töwekgelçilikli faktorlardyr.Aşgazan düwnük keseliniň ösüşi köp ugurly, köp derejeli we köp basgançakly prosesdir.Aşgazanyň düwnük keseliniň başlangyç döwründe,hassalar köplenç aç-açan alamatlary görkezmeýärler ýa-da diňe garnyň ýokarky böleginde ýeňil rahatsyzlyklary başdan geçirip bilerler,ýokarky garyn agyrylary, işdäňi ýitirmek, çişmek, garynlamak we käbir ýagdaýlarda gara tabur ýa-da gusmak gany.Alamatlar has aýdyň bolanda,aşgazan düwnük keseliniň orta we ösen döwürlerini görkezýär, hassalar düşündirilmedik agramy, ganazlygy başdan geçirip bilerler,gipoalbuminemiýa (gandaky beloklaryň pes derejesi)ödem,dowamly garyn agyrylary, gusmak gany wegara tabak, başgalaryň arasynda.
3. Aşgazan rak keseli üçin ýokary töwekgelçilikli adamlary nädip ir tapyp bolar?
Ösümlikleriň maşgala taryhy: Iki ýa-da üç nesil garyndaşlarynda iýmit siňdiriş ulgamyndaky çişler ýa-da beýleki çişler bar bolsa, aşgazan düwnük keseliniň döremek ähtimallygy has ýokarydyr.Maslahat berilýän çemeleşme, düwnük keseli bolan maşgala agzalarynyň iň ýaş ýaşyndan azyndan 10-15 ýyl öň professional çiş barlagyndan geçmekdir.Aşgazan keseli üçin lukmanyň maslahat berşi ýaly üç ýyldan bir gezek gastroskopiýa barlagy geçirilmeli.Mysal üçin, rak keseli bolan maşgala agzasynyň iň ýaş ýaşy 55 ýaşynda bolsa, ilkinji gastroskopiýa barlagy 40 ýaşynda geçirilmelidir.
Uzak wagtlap çilim çekmek, alkogol içgileri, gyzgyn, duzlanan we panjara iýmitleri ileri tutmak we duzly iýmitleri köp sarp etmek bilen adamlar bu ýaramaz endikleri derrew sazlamaly, sebäbi aşgazana ep-esli zeper ýetirip biler.
Aşgazan ýarasy, dowamly gastrit we beýleki aşgazan keselleri bolan näsaglar keseliň öňüni almak üçin bejergini işjeň gözlemeli we hassahanada yzygiderli barlaglardan geçmeli.
4. Dowamly gastrit we aşgazan ýaralary aşgazan düwnük keseline sebäp bolup bilermi?
Käbir aşgazan keselleri aşgazan düwnügi üçin ýokary töwekgelçilikli faktorlar bolup, oňa çynlakaý seredilmelidir.Şeýle-de bolsa, aşgazan keselleriniň bolmagy aşgazan düwnük keseliniň dörejekdigini aňlatmaýar.Aşgazan ýaralary, düwnük keseliniň döremek töwekgelçiligi bilen anyk baglanyşyklydyr.Uzak möhletli we agyr dowamly gastrit, esasanam atrofiýa, içege metaplaziýasy ýa-da atipiki giperplaziýa alamatlaryny görkezýän bolsa, ýakyndan gözegçilik edilmegini talap edýär.Unaly saglyksyz endikleri derrew taşlamak möhümdirdurmak çilim çekmek, alkogol içgilerini çäklendirmek we gowrulan we ýokary duzly iýmitlerden gaça durmak.Mundan başga-da, anyk ýagdaýa baha bermek we gastroskopiýa ýa-da derman ýaly maslahatlary gözden geçirmek üçin aşgazan-içege hünärmeni bilen her ýyl yzygiderli barlag geçirmek maslahat berilýär.
5. Helicobacter pylori bilen aşgazan düwnüginiň arasynda baglanyşyk barmy?
Helicobacter pylori aşgazanda köplenç duş gelýän bakteriýa bolup, aşgazan düwnük keseliniň belli bir görnüşi bilen baglanyşyklydyr.Bir adam Helicobacter pylori üçin oňyn synag geçirýän bolsa, dowamly gastrit ýa-da aşgazan ýarasy ýaly dowamly aşgazan keselleri bar bolsa, aşgazan düwnük keseliniň döremek howpy ýokarlanýar.Şeýle ýagdaýlarda öz wagtynda bejergi almak möhümdir.Bejergi alýan ejir çeken adamdan başga-da, maşgala agzalary barlagdan geçmeli we zerur bolsa sinhron bejergini göz öňünde tutmaly.
6. Gastroskopiýa üçin has az agyryly alternatiwa barmy?
Hakykatdanam, agyryny azaltmak çäreleri bolmazdan gastroskopiýa geçirmek oňaýsyz bolup biler.Şeýle-de bolsa, irki döwürde aşgazan düwnük keselini anyklamak barada aýdylanda, gastroskopiýa häzirki wagtda iň täsirli usuldyr.Beýleki anyklaýyş usullary aşgazan düwnük keselini irki döwürde ýüze çykaryp bilmez, bu üstünlikli bejerginiň mümkinçiligine ep-esli derejede täsir edip biler.
Gastroskopiýanyň artykmaçlygy, lukmanlara özofagusyň üsti bilen inçe, çeýe turba salmak we kamera ýaly kiçijik zond ulanyp, aşgazany gönüden-göni göz öňüne getirmäge mümkinçilik berýär.Bu olara aşgazany anyk görmäge we haýsydyr bir inçe üýtgeşmeleri sypdyrmaga mümkinçilik berýär.Aşgazan düwnük keseliniň irki alamatlary, elimizdäki kiçijik ýama meňzeş gaty inçe bolup biler, ýöne aşgazan astynyň reňkinde azajyk üýtgeşiklikler bolup biler.KT barlaglary we kontrast serişdeleri käbir has uly aşgazan anormalliklerini kesgitläp bilse-de, beýle inçe üýtgeşmeleri ele alyp bilmezler.Şonuň üçin gastroskopiýa geçmegi maslahat berýänler üçin ikirjiňlenmezlik möhümdir.
7. Aşgazan rak keselini anyklamak üçin altyn standart haýsy?
Gastroskopiýa we patologiki biopsiýa aşgazan düwnük keselini anyklamak üçin altyn standartdyr.Bu ýokary hilli diagnozy üpjün edýär, soň bolsa sahna goýulýar.Operasiýa, radiasiýa bejergisi, himiýa bejergisi we goldaw goldawy aşgazan düwnük keseliniň esasy bejergisidir.Irki döwürde aşgazan düwnük keseliniň bejergisi hirurgiýa bolup, häzirki wagtda aşgazan düwnük keseliniň iň ösen bejergisi hasaplanýar.Näsagyň fiziki ýagdaýyna, keseliň ösüşine we beýleki faktorlara esaslanyp, köp dersli hünärmenler topary bilelikde çylşyrymly şertli hassalar üçin zerur bolan hassa üçin şahsylaşdyrylan bejeriş meýilnamasyny bilelikde düzýärler.Näsagyň goýulmagy we diagnozy anyk bolsa, bejergi aşgazan düwnük keseliniň degişli görkezmelerine laýyklykda amala aşyrylyp bilner.
8. Aşgazan rak keselini nädip ylmy taýdan gözlemeli?
Düzgünsiz bejermek, çiş öýjükleriniň ösmegine itergi berip biler we soňraky bejergileriň kynlygyny ýokarlandyryp biler.Ilkinji diagnoz we bejergi aşgazan düwnük keseli bilen kesellänler üçin möhümdir, şonuň üçin ýöriteleşdirilen onkologiýa bölüminden lukmançylyk kömegini almak möhümdir.Jikme-jik gözden geçirilenden soň, lukman näsagyň ýagdaýyna baha berer we bejergi tekliplerini berer, bu karar kabul etmezden ozal näsag we olaryň maşgala agzalary bilen ara alnyp maslahatlaşylmalydyr.Köp hassalar aladalanýarlar we şu gün derrew diagnoz goýmagy we ertir operasiýa etmek isleýärler.Synaglara ýa-da hassahananyň düşegine nobata garaşyp bilmeýärler.Şeýle-de bolsa, gyssagly bejergini almak üçin, ýöriteleşdirilmedik we hünärmen däl hassahanalara tertipsiz bejermek üçin gitmek, keseliň soňraky dolandyrylmagyna töwekgelçilik döredip biler.
Aşgazan ragy ýüze çykarylanda, adatça belli bir döwürde bolýar.Perforasiýa, gan akma ýa-da päsgelçilik ýaly agyr kynçylyklar bolmasa, derrew operasiýany gijikdirmek, çişiň ösüşini çaltlaşdyrar diýip alada etmegiň hajaty ýok.Aslynda, has gowy bejeriş netijeleri üçin lukmanlara näsagyň ýagdaýyna düýpli düşünmek, fiziki çydamlylygyny bahalandyrmak we çişiň aýratynlyklaryny seljermek üçin ýeterlik wagt bermek zerurdyr.
9. “Näsaglaryň üçden biri ölümden gorkýar” diýen sözlere nähili garamaly?
Bu söz aşa ulaldylýar.Aslynda, düwnük göz öňüne getirişimiz ýaly gorkunç däl.Köp adamlar rak keseli bilen ýaşaýarlar we durmuşy durmuşa geçirýärler.Düwnük keselinden soň, adamyň pikirini sazlamak we optimistik hassalar bilen oňyn aragatnaşyk gurmak möhümdir.Aşgazan düwnük keselinden soň dikeldiş döwründe bolan adamlar üçin maşgala agzalary we kärdeşleri olara hiç zat etmegini çäklendirip, gowşak jandarlar hökmünde garamaly däldirler.Bu çemeleşme, hassalary gymmaty ykrar edilmeýän ýaly duýup biler.
Aşgazan düwnük keseliniň bejergisi
Hytaýda aşgazan düwnük keseliniň bejergisi takmynan 30% bolup, beýleki rak keselleri bilen deňeşdirilende pes däl.Irki döwürde aşgazan düwnük keseli üçin bejerginiň derejesi 80% -den 90% töweregi.II tapgyra, adatça, 70% -den 80% töweregi.Şeýle-de bolsa, ösen hasaplanýan III tapgyra görä bejerginiň derejesi 30% töweregi, IV tapgyrda bolsa 10% -den pes.
Locationerleşiş nukdaýnazaryndan distal aşgazan düwnük keseli, aşgazan rak keseline garanyňda has ýokary bejeriş derejesine eýe.Distal aşgazan düwnügi, pilora has ýakyn ýerde ýerleşýän rak keselini, aşgazanyň iň ýakyn keseli bolsa ýürek ýa-da aşgazan bedenine ýakyn ýerde ýerleşýän rak keselini aňladýar.Signet halka öýjükli karsinomany ýüze çykarmak has kyn we metastazlaşdyrmaga ýykgyn edýär, netijede bejerginiň derejesi pes bolýar.
Şonuň üçin adamyň bedenindäki islendik üýtgeşmelere üns bermek, yzygiderli lukmançylyk barlaglaryndan geçmek we dowamly aşgazan-içege näsazlyklaryny başdan geçirýän bolsaňyz, tiz lukmançylyk kömegi gözlemek möhümdir.Zerur bolsa, gastroskopiýa edilmeli.Geçmişde endoskopiki bejergini geçiren hassalar, aşgazan-içege hünärmeni bilen yzygiderli gözegçilik etmeli we wagtal-wagtal gastroskopiýa barlaglary üçin lukmançylyk maslahatlaryna boýun bolmalydyrlar.
Iş wagty: Awgust-10-2023