Düwürtik keseli barada umumy maglumat
Düwürtik keseli, özofagusyň dokumalarynda zyýanly (rak) öýjükleriniň döreýän keselidir.
Düwürtik iýmit we suwuklygy bokurdakdan aşgazana geçirýän içi boş, muskul turbasydyr.Düwürtigiň diwary birnäçe gat gatlakdan, şol sanda gyjyndyrma (içki örtük), myşsa we birleşdiriji dokumalardan durýar.Düwürtik keseli özofagusyň içki gatlagyndan başlaýar we ulaldygyça beýleki gatlaklara ýaýraýar.
Özofagus düwnük keseliniň iň köp ýaýran iki görnüşi, zyýanly (rak keseli) öýjükleriň görnüşi üçin atlandyrylýar:
- Öýjükli karsinoma:Düwürtigiň içini düzýän inçe, tekiz öýjüklerde emele gelýän rak.Bu düwnük köplenç özofagusyň ýokarky we orta böleginde bolýar, ýöne gyzylödegiň islendik ýerinde bolup biler.Muňa epidermoid karsinoma hem diýilýär.
- Adenokarsinoma:Bezeg öýjüklerinde başlaýan rak.Düwürtigiň astyndaky mäz öýjükleri mukus ýaly suwuklyklary öndürýär we çykarýar.Adenokarsinoma adatça özofagusyň aşaky böleginde, aşgazanyň golaýynda başlaýar.
Düwürtik keseli erkeklerde has ýygy duş gelýär.
Erkekler özofagus düwnük keseliniň döremeginden aýallara garanyňda üç esse köp.Gyzylödegiň düwnük keseliniň döremek mümkinçiligi ýaş bilen ýokarlanýar.Gyzylödegiň öýjükli karsinomasy aklara garanyňda garaýagyzlarda has ýygy duş gelýär.
Düwürtik keseliniň öňüni almak
Töwekgelçilik faktorlaryndan gaça durmak we gorag faktorlarynyň köpelmegi düwnük keseliniň öňüni alyp biler.
Rak töwekgelçiliginiň faktorlaryndan gaça durmak, käbir rak keselleriniň öňüni almaga kömek edip biler.Töwekgelçilik faktorlary çilim çekmegi, aşa semremegi we ýeterlik maşk etmezligi öz içine alýar.Çilimi taşlamak we maşk etmek ýaly gorag faktorlarynyň köpelmegi käbir rak keselleriniň öňüni alyp biler.Düwnük keselini nädip peseldip boljakdygy barada lukman ýa-da beýleki saglygy goraýyş işgärleri bilen gürleşiň.
Gyzylödegiň öýjükli karsinomasy we özofagusyň adenokarsinomy üçin töwekgelçilik faktorlary we goraýjy faktorlar birmeňzeş däl.
Aşakdaky töwekgelçilik faktorlary, özofagusyň öýjükli karsinoma howpuny ýokarlandyrýar:
1. Çilim çekmek we spirtli içgiler
Geçirilen gözlegler, çilim çekýän ýa-da köp içýän adamlarda özofagusyň öýjükli karsinoma howpunyň ýokarlanýandygyny görkezdi.
Aşakdaky gorag faktorlary özofagusyň öýjükli karsinoma howpuny peseldip biler:
1. Temmäki we spirtli içgilerden gaça durmak
Geçirilen gözlegler temmäki we spirtli içgileri ulanmaýan adamlarda özofagusyň öýjükli karsinoma howpunyň pesdigini görkezdi.
2. Steroid däl çişmä garşy dermanlar bilen himiýa öňüni alyş
Himiýa öňüni alyş serişdesi, düwnük keselini azaltmak üçin dermanlary, witaminleri ýa-da beýleki serişdeleri ulanmakdyr.Steroid ýokançlyga garşy dermanlar (NSAID) aspirini we çişmegi we agyryny azaldýan beýleki dermanlary öz içine alýar.
Käbir gözlegler NSAID-leriň ulanylmagynyň özofagusyň öýjükli karsinoma howpuny peseldip biljekdigini görkezdi.Şeýle-de bolsa, NSAID-leriň ulanylmagy ýürek agyry, ýürek ýetmezçiligi, insult, aşgazanda we içegelerde gan akma we böwrek zeperlenmelerini ýokarlandyrýar.
Aşakdaky töwekgelçilik faktorlary özofagusyň adenokarsinoma howpuny ýokarlandyrýar:
1. Aşgazan refleksi
Düwürtigiň adenokarsinomasy gastroezofagial reflyks keseli (GERD) bilen berk baglanyşyklydyr, esasanam GERD uzak wagtlap dowam edýär we her gün agyr alamatlar ýüze çykýar.GERD - aşgazanyň içindäki, şol sanda aşgazan kislotasynyň özofagusyň aşaky bölegine akýan ýagdaýy.Bu özofagusyň içini gaharlandyrýar we wagtyň geçmegi bilen özofagusyň aşaky bölegini düzýän öýjüklere täsir edip biler.Bu ýagdaýa Barrett özofagusy diýilýär.Wagtyň geçmegi bilen täsir eden öýjükler adaty bolmadyk öýjükler bilen çalşylýar, soň bolsa özofagusyň adenokarsinomasyna öwrülip biler.Semizlik GERD bilen bilelikde özofagusyň adenokarsinoma howpuny hasam artdyryp biler.
Düwürtigiň aşaky sfinkter myşsasyny gowşadýan dermanlaryň ulanylmagy GERD-iň döremek ähtimallygyny ýokarlandyryp biler.Sfinkteriň aşaky myşsasy gowşasa, aşgazan kislotasy gyzylödegiň aşaky bölegine akyp biler.
Aşgazan refleksi duruzmak üçin operasiýa ýa-da başga bir bejerginiň özofagusyň adenokarsinoma howpuny peseldýändigi belli däl.Operasiýa ýa-da lukmançylyk bejergisi Barrett özofagusynyň öňüni alyp biljekdigini ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin kliniki synaglar geçirilýär.
Aşakdaky gorag faktorlary özofagusyň adenokarsinoma howpuny peseldip biler:
1. Steroid däl çişmä garşy dermanlar bilen himiýa öňüni alyş
Himiýa öňüni alyş serişdesi, düwnük keselini azaltmak üçin dermanlary, witaminleri ýa-da beýleki serişdeleri ulanmakdyr.Steroid ýokançlyga garşy dermanlar (NSAID) aspirini we çişmegi we agyryny azaldýan beýleki dermanlary öz içine alýar.
Käbir gözlegler NSAID-leriň ulanylmagynyň özofagusyň adenokarsinoma howpuny peseldip biljekdigini görkezdi.Şeýle-de bolsa, NSAID-leriň ulanylmagy ýürek agyry, ýürek ýetmezçiligi, insult, aşgazanda we içegelerde gan akma we böwrek zeperlenmelerini ýokarlandyrýar.
2. Düwürtigiň radiofreksiýa ablýasiýasy
Aşaky gyzylödegiň adaty bolmadyk öýjükleri bolan Barrett özofagusly näsaglara radioýygylyk ablasiýasy bilen bejerilip bilner.Bu amal, rak keseline öwrülip bilýän adaty bolmadyk öýjükleri gyzdyrmak we ýok etmek üçin radio tolkunlaryny ulanýar.Radioýygylyk ablasiýasyny ulanmagyň töwekgelçiligi özofagusyň daralmagyny we özofagusda, aşgazanda ýa-da içegelerde gan akmagy öz içine alýar.
Barrett gyzylödegi we özofagusda adaty bolmadyk öýjükleri bolan näsaglaryň arasynda geçirilen bir gözleg, radioýygylyk ablasiýasyny alan hassalary ýok hassalar bilen deňeşdirdi.Radioýygylyk ablasiýasyny alan hassalarda özofagus düwnük keseli az bolýar.Bu şertli näsaglarda radioýygylyk ablasiýasynyň özofagusyň adenokarsinoma howpuny peseldýändigini ýa-da ýokdugyny bilmek üçin has köp gözleg gerek.
Iş wagty: 04-2023-nji sentýabr