Aşgazan düwnük keseliniň öňüni almak

Aşgazan keseli barada umumy maglumat

Aşgazan (aşgazan) rak, aşgazanda zyýanly (rak) öýjükleriniň döreýän keselidir.

Aşgazan garnyň ýokarky böleginde J görnüşli organdyr.Iýmitlenýän iýmit maddalarynda ýokumly maddalary (witaminler, minerallar, uglewodlar, ýaglar, beloklar we suw) gaýtadan işleýän iýmit siňdiriş ulgamynyň bir bölegidir.Iýmit bokurdakdan aşgazana özofagus diýilýän içi boş, muskul turbasy arkaly geçýär.Aşgazandan çykandan soň, bölekleýin siňdirilen iýmit ownuk içege, soňra bolsa uly içege geçýär.

Aşgazan keselidördünjidünýäde iň köp ýaýran rak.

Aşgazan düwnük keseliniň öňüni almak

Aşakdakylar aşgazan düwnük keseliniň töwekgelçilik faktorlarydyr:

1. Käbir lukmançylyk şertleri

Aşakdaky lukmançylyk şertleriniň haýsydyr biriniň bolmagy aşgazan düwnük töwekgelçiligini ýokarlandyryp biler:

• Helicobacter pylori (H. pylori) aşgazanyň ýokançlygy.
• Içege metaplaziýasy (aşgazany çyzýan öýjükleriň adatça içege çyzykly öýjükler bilen çalşylýan ýagdaýy).
• Dowamly atrofiki gastrit (aşgazanyň uzak wagtlap çişmegi netijesinde döreýän aşgazan gatlagynyň inçelmegi).
• Zyýanly ganazlyk (B12 witamininiň ýetmezçiligi sebäpli döreýän ganazlygyň bir görnüşi).
• Aşgazan (aşgazan) polipleri.

2. Käbir genetiki şertler

Genetiki şertler, aşakdakylaryň haýsydyr birinde adamlarda aşgazan düwnük töwekgelçiligini ýokarlandyryp biler:

• Aşgazan rak keseli bolan ene, kakasy, uýasy ýa-da dogany.
• A gany ýazyň.
• Li-Fraumeni sindromy.
• Maşgala adenomatoz polipozy (FAP).
• Miras däl polipoz içegäniň düwnük keseli (HNPCC; Linç sindromy).

3. Iýmit

Adamlarda aşgazan düwnük töwekgelçiligi ýokarlanyp biler:

• Miwe we gök önümlerde az iýmitleniň.
• Duzly ýa-da kakadylan iýmitlerde köp iýmitleniň.
• Taýýarlanmadyk ýa-da bolmalysy ýaly saklanmadyk iýmitleri iýiň.

4. Daşky gurşaw sebäpleri

Aşgazan düwnük töwekgelçiligini ýokarlandyryp biljek daşky gurşaw faktorlary:

• Radiasiýa sezewar bolmak.
• Kauçuk ýa-da kömür senagatynda işlemek.

Aşgazan düwnük keseliniň köp ýaýran ýurtlaryndan gelýän adamlarda aşgazan düwnük töwekgelçiligi ýokarlanýar.

Aşakdakylar aşgazan düwnük howpuny peseldip biljek gorag faktorlarydyr:

1. Çilimi taşlamak

Geçirilen gözlegler, çilim çekmegiň aşgazan düwnük töwekgelçiliginiň ýokarlanmagy bilen baglanyşyklydygyny görkezýär.Çilimi taşlamak ýa-da hiç wagt çilim çekmek aşgazan düwnük howpuny peseldýär.Çilimi taşlaýan çilimkeşler, wagtyň geçmegi bilen aşgazan düwnük keselini peseldýär.

2. Helicobacter pylori ýokançlygyny bejermek

Geçirilen gözlegler Helicobacter pylori (H. pylori) bakteriýalary bilen dowamly ýokançlygyň aşgazan düwnük töwekgelçiliginiň ýokarlanmagy bilen baglanyşyklydygyny görkezýär.H. pylori bakteriýalary aşgazana ýokaşanda, aşgazan çişip, aşgazany çyzýan öýjükleriň üýtgemegine sebäp bolup biler.Wagtyň geçmegi bilen bu öýjükler adaty däl bolup, rak keseline öwrülip biler.

Käbir gözlegler H. pylori ýokançlygyny antibiotikler bilen bejermek aşgazan düwnük töwekgelçiligini peseldýändigini görkezýär.H.Pylori ýokançlygyny antibiotikler bilen bejermek, aşgazan rak keselinden ölýänleriň sanyny azaldýarmy ýa-da düwnük keseliniň döremegine sebäp bolup bilýän aşgazan astyndaky üýtgemeleri saklaýarmy ýa-da ýokaşmagy üçin has köp gözleg gerek.

Bir gözleg, H.Pilori bejergisinden soň proton nasos ingibitorlaryny (PPI) ulanan hassalaryň, PPI ulanmaýanlara garanyňda aşgazan düwnük keseline duçar bolýandyklaryny ýüze çykardy.PPI-leriň H.Pylori bilen bejergi alýan näsaglarda düwnük keseline sebäp bolýandygyny anyklamak üçin has köp gözleg gerek.

Aşakdaky faktorlaryň aşgazan düwnük töwekgelçiligini peseldýändigi ýa-da aşgazan düwnük töwekgelçiligine täsir etmeýändigi belli däl:

1. Iýmit

Enougheterlik täze miweleri we gök önümleri iýmezlik aşgazan düwnük keseliniň ýokarlanmagy bilen baglanyşyklydyr.Käbir gözlegler, C witamini we beta karotini köp bolan miweleri we gök önümleri iýmek aşgazan düwnük howpuny peseldip biljekdigini görkezýär.Geçirilen gözlegler, däne däneleriniň, karotinoidleriň, gök çaýyň we sarymsakdan tapylan maddalaryň aşgazan düwnük howpuny peseldip biljekdigini görkezýär.

Geçirilen gözlegler, duzy köp iýmek aşgazan düwnük töwekgelçiligini ýokarlandyryp biljekdigini görkezýär.Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda köp adam ýokary gan basyşyny peseltmek üçin duzy az iýýär.ABŞ-da aşgazan düwnük keseliniň peselmeginiň sebäbi bolup biler

2. Iýmit goşundylary

Belli bir witaminleri, minerallary we beýleki iýmit goşundylaryny kabul etmek aşgazan düwnük töwekgelçiligini azaltmaga kömek edýärmi belli däl.Hytaýda beta karotini, E witamini we selen goşundylaryny dietada öwrenmek aşgazan düwnük keselinden ölenleriň sanynyň azdygyny görkezdi.Gözleg, bu iýmitleri bolmadyk adamlary adaty berhizlerine goşan bolmagy mümkin.Iýmit goşundylarynyň köpelmegi eýýäm sagdyn iýmitlenýän adamlarda şol bir täsire eýe bolup biljekdigi belli däl.

Beýleki gözlegler beta karotin, C witamini, E witamini ýa-da selen ýaly iýmit goşundylaryny kabul etmegiň aşgazan düwnük howpuny peseldýändigini görkezmedi.

Düwnük keseliniň öňüni alyş kliniki synaglary, düwnük keseliniň öňüni almagyň usullaryny öwrenmek üçin ulanylýar.

Düwnük keseliniň öňüni alyş kliniki synaglary, düwnük keseliniň käbir görnüşlerini azaltmagyň usullaryny öwrenmek üçin ulanylýar.Käbir rak keseliniň öňüni alyş synaglary, düwnük keseli bolmadyk, ýöne düwnük töwekgelçiligi ýokarlanýan sagdyn adamlar bilen geçirilýär.Beýleki öňüni alyş synaglary rak keseli bolan we şol bir görnüşdäki başga bir rak keseliniň öňüni almaga ýa-da täze bir düwnük keseliniň döremek mümkinçiligini peseltmäge synanyşýan adamlar bilen geçirilýär.Beýleki synaglar, düwnük keseli üçin töwekgelçilik faktorlary belli bolmadyk sagdyn meýletinçiler bilen geçirilýär.

Käbir rak keseliniň öňüni alyş kliniki synaglarynyň maksady, adamlaryň edýän hereketleriniň rak keseliniň öňüni alyp biljekdigini ýa-da ýokdugyny anyklamakdyr.Bular miwe we gök önümleri iýmek, maşk etmek, çilimi taşlamak ýa-da käbir dermanlary, witaminleri, minerallary ýa-da iýmit goşundylaryny öz içine alyp biler.

Kliniki synaglarda aşgazan düwnük keseliniň öňüni almagyň täze usullary öwrenilýär.

Çeşme:http://www.chinancpcn.org.cn/cancerMedicineClassic/guideDetail?sId=CDR62850&type=1